مبدل‌های حرارتی، تجهیزات مهمی در صنایع شیمیایی، دارویی، غذایی، نساجی، خودرویی و... هستند که برای انتقال حرارت بین دو یا چند سیال مورد استفاده قرار می‌گیرند. ساخت این تجهیزات پیچیده، نیازمند رعایت استانداردهای سختگیرانه‌ای است تا ایمنی، کارایی و طول عمر آن‌ها تضمین شود.

استاندارد مبدل‌های‌ حرارتی بر جنبه‌های مختلفی از جمله ایمنی، عملکرد، کیفیت و قابلیت اطمینان تأکید دارند. این ضوابط‌ها مشخصات و الزامات مربوط به طراحی، ساخت، بازرسی، آزمایش و نگهداری هیت اکسچنجرها را تعیین می‌کنند تا از عملکرد صحیح و ایمن آن‌ها در شرایط مختلف اطمینان حاصل شود. در اینجا به برخی از مهم‌ترین استانداردهای ساخت مبدل حرارتی اشاره می‌کنیم.

1. استاندارد TEMA در ساخت مبدل حرارتی 

استاندارد مبدل حرارتیTEMA (Tubular Exchanger Manufacturers Association) مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و مشخصات فنی است که توسط انجمن سازندگان مبدل‌های حرارتی لوله‌ای برای طراحی، ساخت و عملکرد هیت اکسچنجر پوسته و لوله تدوین شده است. 

این قاعده به منظور ایجاد یکنواختی و اطمینان از کیفیت و ایمنی در ساخت این نوع مبدل‌ها به کار می‌رود. استاندارد مبدل حرارتی TEMA  شامل اطلاعاتی در مورد مواد، ابعاد، تلرانس‌ها، روش‌های ساخت، بازرسی و آزمایش مبدل‌های حرارتی است و به مهندسان و سازندگان کمک می‌کند تا مبدل‌هایی با عملکرد بهینه و عمر طولانی تولید کنند.

در نتیجه هیت اکسچنجرهای تولید شده توسط سازندگان باید از استاندارد تما  یا TEMA تبعیت کند.  این قاعده به عنوان یک مرجع اساسی در صنایع شیمیایی، پتروشیمی، نفت و گاز و سایر صنایعی که از هیت اکسچنجر استفاده می‌کنند، شناخته می‌شود.

مطلب پیشنهادی: نحوه عملکرد مبدل حرارتی پوسته و لوله

مهم‌ترین جنبه‌های استاندارد TEMA

استاندارد TEMA جنبه‌های مختلفی از طراحی و ساخت مبدل حرارتی پوسته و لوله را پوشش می‌دهد، از جمله:

• • طبقه‌بندی مبدل‌ها: استاندارد TEMA اکسچنجر حرارتی پوسته و لوله را بر اساس نوع ساختار، آرایش لوله‌ها و نوع اتصالات طبقه‌بندی می‌کند. این طبقه‌بندی به مهندسان کمک می‌کند تا مبدل مناسب برای کاربرد مورد نظر خود را انتخاب کنند.
• • مواد ساخت: الگو TEMA مشخصات فنی مواد مورد استفاده در ساخت مبدل پوسته و لوله، از جمله فولاد، آلیاژهای نیکل و تیتانیوم را تعیین می‌کند.
• • طراحی مکانیکی: الگو TEMA دستورالعمل‌های دقیقی برای طراحی مکانیکی اجزای مختلف مبدل صنعتی پوسته و لوله، از جمله پوسته، لوله‌ها، صفحات لوله و اتصالات ارائه می‌دهد.
• • روش‌های ساخت: قاعده TEMA روش‌های ساخت مورد استفاده در تولید مبدل پوسته و لوله، از جمله جوشکاری، ماشین‌کاری و مونتاژ را مشخص می‌ نماید.
• • بازرسی و آزمایش: قانون TEMA الزامات مربوط به بازرسی و آزمایش اکسچنجر حرارتی پوسته و لوله را برای اطمینان از کیفیت و عملکرد آنها مشخص می‌کند.

انواع کلاس‌های استاندارد  TEMA 

معیار TEMA سه کلاس استاندارد مکانیکی R ، C  و B را برای ساخت مبدل‌ها قرار داده است:

• • کلاس (Refinery Service) R: برای کاربردهای پالایشگاهی و نیروگاهی 
• • کلاس C (Chemical Service): برای کاربردهای تجاری عمومی 
• • کلاس (General Service) B: برای خدمات شیمیایی و پتروشیمی 

جهت اطلاع از کاربردهای این دستگاه در صنایع مختلف به صفحه کاربرد مبدل حرارتی مراجعه نمایید.

2. ساخت مبدل حرارتی با استانداردهای ASME 

استاندارد  ASMEیا American Society of Mechanical Engineers  (انجمن مهندسان مکانیک آمریکا) نقش اساسی در تضمین کیفیت و ایمنی مبدل‌های حرارتی دارند.

این قاعده‌ها، که شامل بخش‌های مختلفی می‌شوند، جنبه‌های گوناگون طراحی، ساخت، بازرسی و آزمایش اکسچنجر حرارتی را پوشش می‌دهند. به طور خلاصه:

ASME Section VIII 

این بخش از استاندارد مبدل حرارتی ASME به طور خاص به مخازن تحت فشار، از جمله اکسچنجر حرارتی پوسته و لوله، می‌پردازد. این قاعده الزامات مربوط به طراحی، مواد، ساخت، بازرسی و آزمایش مخازن تحت فشار را تعیین می‌کند.

مواد مورد استفاده در ساخت مبدل

 ASME  مشخصات مواد مورد استفاده در ساخت مبدل صنعتی را تعیین می‌کنند تا تضمین شود که مواد اولیه انتخابی، مقاومت و دوام لازم را در شرایط عملیاتی دارند.

جوشکاری مبدل حرارتی

همچنین دستورالعمل‌های دقیقی را برای مراحل و روش‌های جوشکاری و صلاحیت جوشکاران ارائه می‌دهد تا از یکپارچگی اتصالات جوشکاری اطمینان حاصل شود.

آزمایش و بازرسی 

قاعده‌های ASME روش‌های آزمایش و بازرسی غیرمخرب را برای شناسایی عیوب احتمالی در مبدل صنعتی مشخص می‌کنند. همچنین آزمایش‌های هیدرو استاتیک برای ارزیابی قابلیت تحمل فشار در این معیار‌ها تعریف شده است.

در نهایت، رعایت استاندارد ASME در ساخت مبدل‌های انتقال حرارت، ایمنی و قابلیت اطمینان این تجهیزات را در صنایع مختلف تضمین می‌نماید.

3. استاندارد طراحی مبدل‌های حرارتی ISO 9001 

این استاندارد بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت کیفیت است. گواهینامه ISO 9001 نشان‌دهنده تعهد تولیدکننده به کیفیت در تمام مراحل تولید است. در زمینه ساخت مبدل‌های انتقال حرارت، قواعد ISO 9001 به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا کیفیت محصولات خود را در تمام مراحل طراحی، تولید، بازرسی و آزمایش تضمین کنند. این قاعده بر اهمیت مستندسازی فرآیندها، کنترل کیفیت مواد و قطعات، و بهبود مستمر نحوه کار مبدل حرارتی تأکید دارد.

این گواهینامه به طور خاص برای مبدل‌های صنعتی تعیین نشده است، اما به طور گسترده توسط تولیدکنندگان برای نشان دادن تعهد خود به کیفیت در طول فرآیند تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

4. استانداردهای API در ساخت مبدل حرارتی

استانداردهای API (موسسه نفت آمریکا) نقش مهمی در طراحی، ساخت و بازرسی هیت اکسچنجرها مورد استفاده در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی دارند. این قاعده‌ها به منظور ضمانت ایمنی، کارایی و قابلیت اطمینان این دستگاه صنعتی تدوین شده‌ اند. دو معیار اصلی API در این زمینه عبارتند از:

• • API 660: این معیار به طور خاص به مبدل پوسته و لوله می‌پردازد و الزامات جامعی را برای مواد، طراحی، ساخت، بازرسی و آزمایش آن‌ها در پالایشگاه‌های نفت و گاز ارائه می‌دهد.
• • API 661: این معیار به مبدل‌های انتقال حرارت هوا خنک اختصاص دارد و راهنمایی‌هایی را برای طراحی، مواد، ساخت، بازرسی و آزمایش این نوع اکسچنجرها ارائه می‌دهد.

5. استاندارد ساخت مبدل حرارتی ASTM 

استانداردهای ASTM (انجمن آمریکایی آزمایش و مواد) نقش حیاتی در تضمین کیفیت و ایمنی مبدل‌های حرارتی ایفا می‌کنند. این ضابطه‌ها مشخصات فنی و روش‌های آزمون را برای مواد، طراحی، ساخت، بازرسی و عملکرد مبدل‌های حرارتی ارائه می‌دهند.

برخی از مهم‌ترین معیارهای ASTM مورد استفاده در طراحی مبدل‌های انتقال حرارت عبارتند از:

• • استانداردهای مواد: این معیار مشخصات فنی مواد مورد استفاده در ساخت مبدل‌های گرمایی، از جمله فولادها، آلیاژهای نیکل، مس و آلومینیوم را تعیین می‌کنند. به عنوان مثال، ضوابط‌های ASTM برای لوله‌های مبدل حرارتی، صفحات لوله، پوسته و سایر اجزا، ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و مقاومت به خوردگی مواد را مشخص می‌کنند.
• • استانداردهای آزمون: این معیار روش‌های آزمون غیرمخرب (NDT) و آزمون‌های مخرب را برای ارزیابی کیفیت و عملکرد مبدل‌های گرمایی ارائه می‌دهند. آزمون‌هایی مانند آزمون هیدرواستاتیک، آزمون ذرات مغناطیسی، آزمون اولتراسونیک و آزمون رادیوگرافی برای شناسایی عیوب و اطمینان از یکپارچگی ساختاری مبدل‌های حرارتی استفاده می‌شوند.

مطلب پیشنهادی: رسوب زدایی مبدل حرارتی

6. استاندارد  AWS مربوط به جوشکاری در ساخت مبدل حرارتی 

انجمن جوشکاری آمریکا (AWS) استانداردهای جامعی را برای انواع فرآیندهای جوشکاری، مواد و بازرسی‌ها ارائه می‌دهد. برخی از ضوابط‌های مهم AWS که در ساخت مبدل‌های صنعتی کاربرد دارند عبارتند از:

• • AWS D1.1: الزامات جوشکاری سازه‌های فولادی را مشخص می‌کند و برای جوشکاری اجزای فولادی مبدل‌های صنعتی مانند پوسته، لوله‌ها و اتصالات کاربرد دارد.
• • AWS D1.6: به جوشکاری فولاد ضد زنگ می‌پردازد که در مبدل‌های صنعتی مورد استفاده در صنایع شیمیایی و غذایی بسیار رایج است.
• • AWS B2.1: فرآیند صلاحیت جوشکاران را تعیین می‌کند و تضمین می‌کند که جوشکاران مهارت‌های لازم برای انجام جوشکاری‌های با کیفیت را دارند.
• • AWS A5.X: این مجموعه استانداردها مشخصات مواد جوشکاری مانند الکترودها و سیم‌های جوش را تعیین می‌کند.

7. استانداردهای PED  در ساخت مبدل‌های حرارتی 

دستورالعمل تجهیزات فشار (PED) یک استاندارد اتحادیه اروپا است که الزامات ایمنی را برای تجهیزات تحت فشار، از جمله اکسچنجرها، معین می‌کند. این الزامات شامل موارد زیر است:

• • مواد: این الزامات برای اطمینان از اینکه مواد برای فشار و دمای مورد نظر مناسب هستند، طراحی شده‌اند.
• • طراحی: این الزامات برای اطمینان از اینکه اکسچنجرها می‌توانند فشار و دمای مورد نظر را تحمل کنند، طراحی شده‌اند.
• • ساخت: این الزامات برای اطمینان از اینکه مبدل‌ها به طور صحیح ساخته شده‌اند و می‌توانند به طور ایمن کار کنند، طراحی شده‌اند.
• • ارزیابی: این الزامات برای اطمینان از اینکه مبدل‌های حرارتی با الزامات PED مطابقت دارند، طراحی شده‌اند.

8. استانداردهای NACE در طراحی مبدل‌های حرارتی  

مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و مشخصات فنی است که برای جلوگیری از خوردگی و اطمینان از عملکرد ایمن تجهیزات در صنایع مختلف، به‌ویژه در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی چیده شده‌اند. در مورد مبدل‌های حرارتی، این ضوابط‌ها بر انتخاب مواد، طراحی، ساخت، بازرسی و تعمیرات تأکید دارند تا از خوردگی ناشی از عوامل مختلف مانند سیالات خورنده، دماهای بالا و فشارهای زیاد جلوگیری شود.

یکی از مهم‌ترین قاعده‌های NACE در رابطه با مبدل‌ها، استاندارد NACE    MR0175/ISO 15156  است. این معیار به انتخاب مواد مقاوم در برابر خوردگی در محیط‌های حاوی سولفید هیدروژن (H2S) می‌پردازد. سولفید هیدروژن گازی بسیار خورنده است که می‌تواند باعث ترک خوردگی تنشی سولفیدی (SSC) در فلزات شود. استفاده از مواد مطابق با این استاندارد در ساخت مبدل‌های صنعتی که در معرض H2S قرار دارند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

علاوه بر معیار MR0175، استانداردهای دیگری از NACE نیز در طراحی مبدل‌های حرارتی کاربرد دارند. این ضوابط‌ها شامل دستورالعمل‌هایی برای پوشش‌های محافظ، بازرسی‌های غیرمخرب (NDT) و روش‌های تعمیرات می‌شوند. هدف از این ضوابط‌ها، اطمینان از طول عمر و عملکرد ایمن مبدل‌های حرارتی در طول عمر مفید آنها است.

نکات مهم برای اطمینان از رعایت استانداردهای لازم در ساخت مبدل حرارتی

• ✔️ محاسبات دقیق: اطمینان حاصل کنید که محاسبات انتقال حرارت، افت فشار، و استحکام مکانیکی به درستی انجام شده و توسط مهندسان متخصص تأیید شده است.
• ✔️ نرم‌افزارهای طراحی: بررسی کنید که از نرم‌افزارهای معتبر و تأیید شده برای طراحی و شبیه‌سازی مبدل حرارتی استفاده شده باشد.
• ✔️ گواهینامه‌های مواد: اطمینان حاصل کنید که مواد اولیه مورد استفاده دارای گواهینامه‌های معتبر و مطابق با استانداردهای مربوطه هستند.
• ✔️ انتخاب مواد مناسب: چک کنید که مواد انتخابی برای تولید دستگاه با توجه به شرایط عملیاتی (دما، فشار، نوع سیال) و الزامات خوردگی، مناسب باشند.
• ✔️ روش‌های جوشکاری: بررسی کنید که روش‌های جوشکاری مطابق با استانداردهای معتبر (مانند AWS) و توسط جوشکاران ماهر و دارای گواهینامه انجام شده باشد.
• ✔️بازرسی‌های حین ساخت:  مطمئن شوید که بازرسی‌های لازم در مراحل مختلف ساخت (مانند بازرسی ابعادی، بازرسی جوش، تست‌های غیرمخرب) انجام شده و مستندات مربوطه موجود است.
• ✔️ کنترل کیفیت: چک کنید که سیستم کنترل کیفیت در کارخانه سازنده مطابق با استانداردهای ISO 9001 یا استانداردهای مشابه باشد.
• ✔️ تست هیدرواستاتیک: اطمینان حاصل کنید که تست هیدرواستاتیک با فشار و زمان مشخص شده در استانداردها انجام شده و هیچ نشتی یا تغییر شکل دائمی در مبدل حرارتی مشاهده نشده است.
• ✔️ تست‌های غیرمخرب: بررسی نمایید که تست‌های غیرمخرب (مانند تست رادیوگرافی، تست ذرات مغناطیسی، تست مایعات نافذ) برای اطمینان از کیفیت جوش‌ها و مواد انجام شده است.
• ✔️ مستندات و گواهینامه‌ها: مطمئن شوید که تمام مستندات مربوط به طراحی، محاسبات، مواد، فرآیند ساخت، تست‌ها و بازرسی‌ها، و گواهینامه‌ها به طور کامل و دقیق تهیه و ارائه شده است.
• ✔️ نصب صحیح: اطمینان حاصل کنید که نصب مبدل حرارتی توسط افراد متخصص و مطابق با دستورالعمل‌های سازنده و استانداردهای مربوطه انجام شده است.
• ✔️ راه‌اندازی و تست عملکرد: بررسی کنید که راه‌اندازی و تست عملکرد مبدل حرارتی مطابق با مشخصات فنی و استانداردهای مربوطه انجام شده و نتایج آن ثبت شده است.
• ✔️ تولید کننده معتبر: طراحی و ساخت دستگاه توسط شرکت‌های سازنده معتبر و دارای سابقه درخشان.

خرید استانداردترین مبدل حرارتی در مشهد

شرکت آرکا تجهیز صدر با تکیه بر سال‌ها تجربه در زمینه طراحی و تولید استانداردترین مبدل‌های حرارتی، از جمله مبدل‌ پوسته و لوله، مبدل حرارتی صفحه ای، مبدل هواخنک و مبدل خنک‌کننده‌ روغن و... توانسته است به عنوان یکی از پیشگامان این صنعت در ایران شناخته شود. این شرکت تولید کننده مبدل حرارتی با ارائه محصولات با کیفیت و استاندارد، خدمات گسترده‌ای را به صنایع مختلف در سراسر کشور ارائه کرده و نقش مهمی در تامین نیازهای حرارتی این صنایع ایفا می‌کند.